Năm 2024 đánh dấu bước tiến mạnh mẽ của thương mại điện tử (TMĐT) Việt Nam với hàng loạt con số ấn tượng, cho thấy ngành này không chỉ tăng trưởng nhanh mà còn trở thành một trụ cột của kinh tế số.

Bức tranh toàn cảnh

Theo thống kê, doanh thu TMĐT Việt Nam năm 2024 đạt 25 tỷ USD, chiếm khoảng 9% tổng doanh thu bán lẻ. Dự báo, con số này sẽ tăng lên 32 tỷ USD trong năm 2025. TMĐT hiện đóng góp 2/3 giá trị của nền kinh tế số, giúp Việt Nam lọt Top 10 quốc gia tăng trưởng TMĐT nhanh nhất thế giới.

Về tổng thể, kinh tế số Việt Nam năm 2024 đạt 36 tỷ USD và dự kiến chạm mốc 90 - 200 tỷ USD vào năm 2030, trong đó riêng TMĐT có thể đóng góp tới 63 tỷ USD.

Điểm nhấn thị trường năm 2024

• 13.340 website TMĐT được thông báo hoạt động, phản ánh sự gia tăng mạnh mẽ của doanh nghiệp và cá nhân tham gia thị trường.
• Thuế thu từ TMĐT đạt 108.000 tỷ đồng, tăng 22% so với năm trước.
• Livestream bán hàng bùng nổ với 2,5 triệu phiên mỗi tháng và hơn 50.000 nhà bán thường xuyên hoạt động.
• Xu hướng mua sắm đa kênh và tiêu dùng xanh trở nên rõ nét: 72% người tiêu dùng sẵn sàng chi trả cho sản phẩm thân thiện môi trường.

Những mặt tối phía sau tăng trưởng

Mặc dù tốc độ phát triển TMĐT của nước ta thuộc Top 10 thế giới, tuy nhiên sự tăng trưởng nóng đang kéo theo nhiều rủi ro. Năm 2024 có tới 3.124 vụ vi phạm bị phát hiện, xử phạt 48 tỷ đồng, tăng gấp nhiều lần năm trước. Có thể điểm qua một số vụ điển hình như:

• Vấn nạn hàng giả, hàng lậu vẫn tràn lan, điển hình như vụ Mailystyle (Hà Nội) với 126.603 sản phẩm nhập lậu, trị giá 20,1 tỷ đồng;
• Vụ lừa đảo bán điện thoại qua sàn TMĐT khiến 7.000 người bị chiếm đoạt 90 tỷ đồng.

Thách thức quản lý

Ngành TMĐT vẫn đối mặt với nhiều khoảng trống như:

• Chưa có khung pháp lý rõ ràng cho nền tảng xuyên biên giới và hoạt động livestream.
• Ô nhiễm môi trường từ bao bì thương mại điện tử ngày càng nghiêm trọng: 160.000 tấn bìa carton và 171.000 tấn nhựa thải ra mỗi năm.
• Việc chia sẻ dữ liệu, định danh số, giải quyết tranh chấp và bảo vệ quyền người tiêu dùng còn hạn chế.

Một số giải pháp để bứt phá

Để đạt mục tiêu TMĐT phát triển bền vững, chiếm 10% tổng doanh thu bán lẻ năm 2025, góp phần vào mục tiêu 20% GDP từ kinh tế số, trở thành một động lực trọng yếu của nền kinh tế Việt Nam trong kỷ nguyên số, tác giả bài viết đề xuất một số giải pháp trọng tâm như:

• Siết quản lý nền tảng xuyên biên giới, livestream, và hàng giả - hàng cấm.

• Thúc đẩy TMĐT xanh, giảm phát thải, sử dụng nguyên vật liệu thân thiện với môi trường, giấy bọc tự hủy có thời gian sử dụng ngắn để đóng gói hàng hóa.

• Hoàn thiện pháp lý chuyên ngành, tăng cường định danh và xử lý gian lận, trốn thuế.

• Đẩy mạnh chuyển đổi số, hỗ trợ ứng dụng AI, Blockchain, thanh toán số, logistics, ODR (giải quyết tranh chấp trực tuyến).

• Phát triển hạ tầng logistics và thanh toán số, kết nối liên thông dữ liệu TMĐT giữa các bộ ngành.

Vương Hồng Hưng